Masanın üstünde yanan mumu izlerken hayallere dalıp gitmişti. Elektriklerin kesildiği her zaman bu mutluluğu yaşıyordu. Mutfaktan alıp geldiği mumu yakmış, ne zaman biteceğini düşünmeksizin kendini hayallerine bırakmıştı. Fazla bir zaman geçmeden odanın içine dolan bembeyaz ışığın etkisiyle rüyadan uyanması bir oldu. Sanki kutsal bir güçle onu bu ruh haline bürüyen mum ışığı, odasının tavanındaki avizenin ışığına boyun eğmişti artık…
Günlük yaşantımızdaki koşuşturmalarımız yaşadığımız çevreyi, bir fotoğraf arka planı gibi bulanıklaştırıyor. Her gün geçtiğimiz sokakları, yaşadığımız evi tüm bu meşgalenin içerisinde göz ardı ediyoruz. Sıradanlaşan mekanlarımızda, bir mola verip kendimizi bir köy evinin balkonundan zifiri karanlıkta yıldızları izleme mutluluğundan mahrum edebiliyoruz. Uyumak için yatağa yatmadan önce yaptığımız gibi çevremizi tasarlarken de ışıkları kapatmakla başlayabilir miyiz?
Mekan tasarımına başlarken yaptığımız moodboardları bir düşünelim. Aradığımız atmosferi yaratabilmek için malzeme ve renk katmanlarını üst üste, yan yana koyarak birbirleri içinde bir bütün olarak nasıl bir uyum yakaladıklarını keşfetmeye çalışırız. Belki de dokunma duyumuzla hissedemediğimizden olsa gerek, bu uyumu yakalamaya çalışırken renk ve malzemeleri görünür hale getiren ışığı ihmal edebiliyoruz. İşte karanlıkta yaktığımız bir mumun ışığı, yaşadığımız çevreyi oluşturan renk ve malzeme katmanlarını bastırarak bizi kendine çekiyor ve yalnızca aleve yani ışığa odaklanmamızı sağlıyor.
Çevremizi durup izleme fırsatı bulduğumuzda; gün doğumundan batımına kadar güneşin bize sunduğu büyük bir ışık ve renk çeşitliliği vardır. Yaşadığımız mekanlarda kullandığımız yapay aydınlatmalarda da bundan referans alabilmek için öncelikle aydınlatma tasarımında temel olan üç katmana göz atabiliriz. Bunlardan ilki ve en önemlisi ortam aydınlatmasıdır. Adından da anlaşılacağı üzere, doğal ışık kaynağı olan güneşin sağladığı gibi mekanın genel olarak aydınlatılmasıdır. Odalarımızda kullandığımız avizeler, tavan armatürleri veya ortamı aydınlatan spotlar, aplikler ve daha birçok aydınlatma elemanı buna örnek verilebilir. Bu tabanın üzerine gelen diğer bir katman ise görev aydınlatmasıdır. Görev aydınlatması; okuma, yemek yeme, makyaj gibi faaliyetlerimizi gerçekleştirmemiz için gerekli olan ışığı sağlayan aydınlatmadır. Yemek masalarımızın üzerine yerleştirdiğimiz armatürler veya çalışma masalarımız için kullandığımız masa lambalarını bu kategoride düşünebiliriz. Bu katmanlardan sonuncusu ise vurgu aydınlatmasıdır. Mekanda kullandığımız dekoratif veya mimari ögeleri vurgulama amaçlı yapılan aydınlatma ve mekanın atmosferini oluşturan dokunuşlar olarak tanımlanabilir. Tavanlarda veya nişlerde gördüğümüz gizli aydınlatmalar, duvar aplikleri veya tabloları aydınlatan spotlar olabileceği gibi mumlar da bu katmana örnek verilebilir.*
Aydınlatma tasarımındaki bu katmanların ayrıştırılmasında kullanılan yöntemlerden biri de ışık sıcaklığıdır. Kaynaktan yayılan ışığın rengi olarak tanımlanan ışık sıcaklığı; temel olarak metal bir cismin ısıtıldıkça sıcaklığına bağlı olarak sarı, turuncu, mavi gibi renk ve tonlarına bürünmesi gibi bir prensibe dayanır. Işık da beyaz rengi tanımlarken sıcaklık üzerinden sınıflandırılmıştır. Ölçüt olarak Kelvin birimi kullanılır ve büyüdükçe turuncudan maviye doğru yaklaşır.
Kelvin Değerlerine Göre Renk Sıcaklıkları
1700K-1800K aralığı gün doğumu-batımı veya ateş gibi kırmızımsı bir renkleri belirtir. 2400K-3500K aralığı akkor flamanlı lambalar, 4500K-6500K aralığı LED Lambalar, floresan ve gün ışığı olarak kabul edilir.**
Akkor Flamanlı Lamba ve Floresan Örnekleri
Genel olarak ışık sıcaklıkları da üç ana başlık altında toplanır. Bu başlıklardan ilki 3000 Kelvine kadar olan sıcak ışıktır. Sıcak ışık dinlenme aktivitelerinin gerçekleştirildiği rahat ortamlarda tercih edilir. Yatak odaları, dinlenme odaları veya salonlarda kullanılabilir. Diğer bir başlık ise 3000Kelvin-5000Kelvin arası olan nötr ışıktır. Nötr Işık mutfaklar, tuvaletler, ofisler gibi orta düzeyde ilgi gösteren faaliyetlerin gerçekleştirildiği mekanlarda kullanılabilir. Son başlık da 5000Kelvin ve üzeri ışık sıcaklığına sahip olan soğuk ışıktır. Hastane, eczane, üretim tesisi gibi dikkat ve uyanıklık gerektiren faaliyetlerin gerçekleştirildiği alanlarda soğuk ışık tercih edilir. LED teknolojisinin bize sağlamış olduğu bu geniş renk sıcaklık aralığını mekan tasarımlarında çeşitli kombinasyonlar ve kullanımlar ile zenginleştirerek birbirinden farklı atmosferler yaratabilmek mümkündür. ***
Işık Sıcaklıkları
Teknolojide olduğu gibi aydınlatma sektörünün de oldukça hızlı bir şekilde gelişen ve dönüşen bir ürün portföyü vardır. Birçoğumuz akkor flamanlı (enkandesan) lambalardan floresan lambalara ve ardından adeta bir devrim olan LED teknolojisine geçişe şahit olmuşuzdur. Kendi geçmişime, çocukluğuma dair bir geri okuma yapacak olursam; akşamları mahallede arkadaşlarımla oynadığımız saklambaç oyununu düşünüyorum. Saklanacak yer bulmak için koşuştururken ebe olma sırası gelen kişinin başını yasladığı aydınlatma direğine doğru bakıyorum. Üzerinde ateş rengi yanan kocaman bir ışık, tüm mahalleyi sarı-turuncu arası bir renge boyuyor. Oyun bitip yorgun bir şekilde eve döndüğümde de durum çok farklı değil, odamın tavanında asılı duran avizedeki ampul de aynı şekilde odamı sarı bir renge bürüyor. Büyüdükçe akşamlarımın beyazladığını fark ediyorum. Yatak odamdaki sönen LED lambamı 2700 Kelvinlik yeni bir lambayla değiştirince odam yeniden sararıyor ve bir an olsun çocukluğuma dönüyorum.